Bloemlezing AOM 2016 deel 4: Actieonderzoek verbindt theorie en praktijk voor duurzame ontwikkeling

A vital professional field requires systemic research with a local stakeholder view” (Michael Beer)

Tijdens de AOM meeting 2016 heb ik genoten van een paar sessies over Actieonderzoek. Ik heb er enkele pareltjes uit meegenomen waar ik je graag van wil laten meegenieten.

Wat is Actieonderzoek eigenlijk?

Hilary Bradbury, co-auteur van het standaard werk The Sage Handbook of Action Research, verwoordt het tijdens haar presentatie zo:

Action research is a democratic and participative orientation to knowledge creation. It brings together action and reflection, theory and practice, in the pursuit of practical solutions to issues of pressing concern. Action research is a pragmatic co-creation of knowing with, not on, people.

Wat maakt Actieonderzoek dan anders? De dia van Hilary Bradbury laat dat mooi zien:

Samengevat zou je kunnen zeggen dat Actieonderzoek niet alleen nieuwe kennis oplevert, het brengt ook iets teweeg. Je werkt met echte mensen in echte situaties, met alle voor- en nadelen die daarbij horen.

Hoe draagt Actieonderzoek bij aan duurzame ontwikkeling?

De focus ligt op het hele systeem, het vraagstuk in zijn context. En niet op een gefragmenteerd probleem. Die holistische blik geldt ook voor hoe mensen betrokken zijn in Actieonderzoek. Actieonderzoek ondersteunt duurzame verandering doordat hoofd, hart en handen weer met elkaar verbonden worden. Er is sprake van actieleren in de context van het vraagstuk.

Daarbij draait het om kleine stappen zetten. Dat is nodig om vertrouwen op te bouwen. Vertrouwen is een fundamenteel onderdeel in menselijke activiteiten. Hilary verwijst naar het werk van Pjotr Sztompka.

Actieonderzoek is niet eenvoudig en kost tijd

Dat klinkt allemaal prachtig. Waarom wordt actieonderzoek dan niet veel meer gedaan? Zoals meestal vormen de sterke kanten tegelijkertijd de keerzijde van de medaille:

  • Het kost tijd om vertrouwen op te bouwen, om echt in gesprek te komen met mensen
  • Het kost tijd om betrouwbare informatie te krijgen, de diversiteit aan verhalen op te halen en veranderingen te testen en te volgen in de tijd
  • Het ontwikkelt zich in de context, je moet de context er dus bij betrekken, met alle spanningsvelden daarin. De machtsverhoudingen verschuiven daarin van power over naar power with
  • Je bent zelf je belangrijkste instrument. De kwaliteiten van de onderzoekers zijn bepalend. Je kunt je dus niet verschuilen achter je bureau, gestandaardiseerde methoden, of statistieken.
  • Het vraagt bescheidenheid, een zekere nederigheid van je ego; om je open te stellen voor andere perspectieven en om kritisch naar jezelf te kunnen kijken

Daar is allemaal aan te werken, ook voor studenten in het hbo. En dan levert het ook veel op. Zoals Lynn Mureau, in juli 2016 afgestudeerd aan de Bedrijfskunde MER opleiding van Avans Hogeschool, zei: “Ik ben anders naar organisaties gaan kijken. Mijn diploma is voor mijn gevoel meer waard geworden door af te studeren met Action Research”. Daarbij sta je niet veilig aan de kant, maar midden in de organisatie.

Wat in mijn ogen een belangrijke rol speelt is dat actieonderzoek door veel wetenschappers nog met een zekere minachting wordt bekeken. Omdat ze vasthouden aan één objectief vast te stellen waarheid, ook voor de sociale wetenschappen. Mede hierdoor zijn veel onderzoekers en docenten niet bekend met Actieonderzoek of durven er niet aan te beginnen.

Zoals ik in deel 3 van deze bloemlezing heb benadrukt moet actieonderzoek net zo goed methodisch grondig zijn, maar volgens andere criteria. Het gaat niet om een tegenstelling tussen methodisch grondig en praktisch relevant, maar om tegenstellingen tussen controleerbaarheid, generaliseerbaarheid en realiteitsgehalte van het onderzoek. Als je de wereld ziet vanuit een pragmatisch standpunt, als opgebouwd uit relaties, dan is er geen onderscheid tussen subject en object.

Leren in de context van de praktijk lijkt me uiterst relevant voor (aankomend) professionals. Daarom ben ik zo enthousiast over actieonderzoek en wil ik mijn bijdrage leveren aan het promoten daarvan. Met o.a. een boekje  Actieonderzoek voor beginners met een online toolbox. Ik hoop die begin 2017 te kunnen publiceren.

Follow blog by email